Als ik in de auto zit, luister ik altijd naar radio 1. Op 22 januari 2021, kort na de inauguratie van Biden, hoorde ik een interview van Humberto Tan met Lisette Ma Neza. Ik schreef er het volgende over.
Meiden van taal
Daar stond ze, op het podium van wereldleiders: Amanda Gorman. Na haar poem tuimelden wereldwijd de woorden van bewondering over elkaar heen, en natuurlijk was ik ook onder de indruk. Van haar voorkomen, van haar lef, van haar felgele Pradajas, betaald door Oprah. Maar vooral door haar vertoon van liefde voor taal.
Op de hbo-school waar ik lesgeef zijn ze er ook, twintigjarigen die lezen, die graag nadenken over een betere formulering, die voelen dat taal houvast en hoop kan bieden, hen helpt zich uit te drukken. Die ook weten, heel praktisch, dat ze dankzij die taal goed gaan functioneren in de beroepspraktijk waarvoor we ze opleiden.
Maar op diezelfde school ervaar ik ook dagelijks de teruglopende taalvaardigheid onder jongeren waar de kranten bol van staan. Veel studenten kunnen geen goed lopende zinnen schrijven en vinden het moeilijk om op te schrijven wat ze bedoelen. Ze kennen te weinig woorden en maken taalfouten, veel taalfouten. Het is mijn werk om ze daarin beter te maken en dat doe ik met plezier. En dat ze fouten maken, dat is ook niet erg. Maar dat het sommigen zo weinig lijkt te kunnen schelen: dat vind ik wel erg. De onachtzaamheid.
Dit alles bedacht ik me nog niet toen ik naar The hill we climb luisterde, maar wel op de vrijdag erna toen ik Lisette Ma Neza hoorde. We hebben gewoon onze eigen Amanda Gorman! In een radio-interview vroeg Humberto Tan aan deze slam poet en muzikante hoe ze het optreden van Amanda had ervaren. Lisette voelde het zo: ‘Ze zegt iets van: het licht is er altijd, en het is aan ons om het licht te durven zijn. En terwijl ik naar haar keek, voelde ik dat zo, alsof het licht opeens scheen. En daar was zij.’ Ze zegt het aarzelend, met zachte stem, haar woorden zorgvuldig kiezend, in antwoorden die lijken op dichtregels: ‘Ik ken haar niet, ik ben haar niet, maar als ik naar haar kijk, zie ik een soort zus staan. Een meisje dat op mij lijkt.’
Daarna las Lisette De inauguratiedichteres voor, haar gedicht voor en over Amanda. Ook prachtig, en oh zo liefdevol. Wat ontroeren zij me, deze meiden van taal. Ik hoop dat zij veel (jonge) mensen, onder wie mijn studenten, zullen inspireren.
Beluister hier het fragment waarin Lisette haar gedicht voorleest: https://www.nporadio1.nl/cultuur-media/29148-de-inauguratiedichteres-spoken-word-van-lisette-ma-neza
Volg Lisette hier: https://www.instagram.com/lisettemaneza/
Francine Smink, 24-01-2021
De tien regels van de Canadese schrijfster Margaret Atwood over de kunst van het romanschrijven lijken veel op de schrijftips die ik vorige week nog gaf in een training ‘nieuwsberichten schrijven voor intranet’. Alleen zegt Margaret het mooier. There’s no free lunch.
Zonder Twitter had ik nooit van het bestaan geweten van Maria Popova, schrijver, journalist en curious mind. Nu ben ik haar grootste fan. Op haar site Brain Pickings verzamelt ze namelijk tips, guidelines, beliefs, rules en learnings van de grote denkers, kunstenaars en schrijvers van deze aarde.
Legostukjes met kennis
De ambities van Maria Popova zijn niet misselijk. Haar site, zo legt ze uit, is een schatkist met stukjes Lego over kunst, wetenschap, psychologie, design, filosofie, politiek, antropologie, en veel meer. Door die Lego-stukjes te combineren met wat je al weet (dit is vrij vertaald, Maria spreekt van mental pool of resources), kom je tot sterkere, wijzere en diepere ideeën. Wie wil dat niet; gebruikmaken van en voortbouwen op de ideeën en inzichten van succesvolle mensen? Enige wat je hoeft te doen is Maria volgen.
Een paar van de ideeën die Maria in haar schatkist verzamelt
De filosofie van Bruce Lee, liefdesbrieven van Nabokov, een essay van Oliver Sacks in de New York Times (hij had net gehoord dat hij niet lang meer te leven had), waarom telt februari meestal 28 dagen, de anatomie van een vlinder en Mozart over het creatieve proces.
Leren van schrijvers als Margaret Atwood
En dan de schrijvers! Van Zadie Smith krijg je rules, van John Steinbeck pointers en van de schrijvende reclameman David Ogilvie no-bullshit tips. De schatkist van Maria loopt over. Dat de 10 regels van Margaret Atwood niet over ‘broodschrijven’ gaan maar over de kunst van ‘romanschrijven’, doet aan de bruikbaarheid niets af, weet ik uit ervaring. Maar wat zegt de Booker Prize-winnares Margaret het mooi.
Schrijven door lezen
Het is waar. Wie beter wil (leren) schrijven, moet hard werken. En vooral goed nadenken. Want aan goed schrijven, gaat goed denken vooraf. Wat ook bijdraagt, en dat staat niet in het rijtje van Margaret Atwood: lees! Door te lezen krijg je beter gevoel voor lekker lopende zinnen, ritme, tempo. Je leert er woorden bij en onbewust pik je weer wat spelling en grammatica mee. Gebruik wat je goed vindt in teksten van anderen. En dat is wel free.
1 maart 2015